Hulewicz Anna Ducraine Halka (pseud.)
“La femme polonaise. Esquisse
historique”.
Préface par Henry Bicou. Paris (Paryż) 1918. Libraire
Académique, s. [4], VII, 274, [1]
Autorka eseju historycznego o
sławnych Polkach, Anna Jadwiga Hulewicz (ok. 1898-1928) zwana we Francji
"Halka", absolwentka wydziału dramatycznego paryskiego
Konserwatorium, grała u boku słynnej Sary Bernhardt, a na jej
cześć peany pisał Anatol France. W czasie wojny jednała
Polsce przyjaciół objeżdżając front z odczytami i
wierszami na rzecz ojczyzny. Niniejsza powieść stanowiła
cząstkę jej propagandowej działalności, którą
prowadziła jeszcze długo po wojnie. W książce wklejono list
jej ojca do Eleonory Marii z hr. Zamoyskich Janowej Rafałowej
księżnej Lubomirskiej z Rozwadowa (1862-1945). Nadawca listu,
Kazimierz Hulewicz (1864-1939), pochodzący z ukraińskiej linii rodu,
ziemianin guberni wołyńskiej, zaprzyjaźniony z bratem
stryjecznym rosyjskiego cesarza, spędził 20 lat we Francji, gdzie
prowadził ożywioną działalność literacką,
popularyzując m.in. Henryka Sienkiewicza. W 1910 objął
stanowisko wiceprezesa Warszawskich Teatrów Rządowych
przyczyniając się do ugruntowania na warszawskich scenach repertuaru
narodowego. Inną jego zasługą było wylansowanie Poli Negri
i skierowanie jej do filmu. W latach 1916-1918 jako pierwszy Polak i katolik
został przedstawicielem dyplomatycznym Rosji przy Watykanie.
Załączony list, chwilami dramatyczny, przepojony jest bólem i
goryczą ojca, który utracił ukochaną córkę.
Wspomina czasy ukraińskie i wymienia z nazwiska tych, którzy
odeszli z grona rodzinnego i towarzyskiego adresatki, której
majątek leżał niedaleko jego posiadłości pod
Żytomierzem. Przywołuje rozmowę z Rosą Bailly (1890-1976),
poetką francuską, propagatorką kultury i literatury polskiej we
Francji po 1918 r., w istocie kontynuatorką dzieła Halki Hulewicz, na
temat Zakładu Narodowego Ossolińskich we Lwowie i istniejącego
tam podobno szczególnego działu, poświęconego
sławnym kobietom polskim. Historia tej książki wraz z listem
stanowi ważny przyczynek do historii kultury polskiej na obczyźnie,
pominiętej milczeniem w życiorysie Kazimierza Hulewicza w Polskim
Słowniku Biograficznym.
Halka Ducraink. La femme polonaise. Esquisse historique (un vol. in-i6,
Librairie Perrin).
Halka Ducraine est le pseudonyme théâtral d'une jeune Polonaise,
brillante élève de notre Conservatoire qui a récemment débuté non
sans succès au Théâtre de l'Odéon. Son père, ainsi qu'elle nous l'ap-
prend (p. iSg) avait réuni sur le sujet du présent volume un certain
nombre de matériaux qu'elle a résumés, nous dit-elle, sans aucune
prétention d'historien. Cette aimable modestie nous désarme et nous
■"endons bien volontiers hommage à l'attrait de l'ouvrage, à l'élégance
du style, aux bonnes intentions de l'écrivain. Sa manière rappelle
celle d'une femme de lettres polonaise qui eut naguère chez nous de
grands succès, feue Olympe Chodzko. Ce livre est au fond un hymne
enthousiaste en l'honneur de la compatriote de l'auteur ; c'est une ber-
gerie où, suivant un mot classique, on ne rencontre pas le moindre
loup. Je crois bien que l'auteur n'a pas même lu la satire de Krasicki
sur les femmes du xvm^ siècle. Nous mettrons au compte de son
père des renvois à des théories de Lelevel (p. 221) aujourd'hui sans
valeur scientifique. M'"^ Halka Ducraine a beaucoup de talent et nous
souhaitons bien cordialement quelle ait l'occasion de l'appliquer à
des œuvres de pure imagination.
Louis Léger.